1.1 De ruimte voor maatschappelijke ontwikkelingen is in goede balans met de Utrechtse kwaliteiten

Wat hebben we daarvoor gedaan?

1.1	De ruimte voor maatschappelijke ontwikkelingen is in goede balans met de Utrechtse kwaliteiten.
De ontwikkeling van ons stedelijk en landelijk gebied vraagt om duidelijke en actuele provinciale ambities. In de Omgevingsvisie staat onze visie op hoofdlijnen. Deze werken wij uit in de Omgevingsverordening die doorwerkt in gemeentelijk beleid. In 2024 zetten we belangrijke stappen in de voorbereiding voor de wijziging van de omgevingsvisie en omgevingsverordening. In 2024 trad de Omgevingswet in werking. Deze is voor de provincie Utrecht goed verlopen. Met name het werken met het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) was spannend. We zijn erin geslaagd om onze omgevingsvisie en – verordening, maar ook een aantal programma’s, te publiceren in het DSO. In 2024 kwam het voorontwerp van de Nota Ruimte vrij voor inspraak en werkten we aan voorbereidingen voor het Ruimtelijk Arrangement. Het Ruimtelijk voorstel (2023) vormt hier de basis voor. Voor het programma Groen Groeit Mee hebben we de handreiking voor nieuwe woongebieden geëvalueerd en geactualiseerd. En we hebben voortvarende stappen gezet in de pilotgebieden.

1.1

De ruimte voor maatschappelijke ontwikkelingen is in goede balans met de Utrechtse kwaliteiten.

De ontwikkeling van ons stedelijk en landelijk gebied vraagt om duidelijke en actuele provinciale ambities. In de Omgevingsvisie staat onze visie op hoofdlijnen. Deze werken wij uit in de Omgevingsverordening die doorwerkt in gemeentelijk beleid. In 2024 zetten we belangrijke stappen in de voorbereiding voor de wijziging van de omgevingsvisie en omgevingsverordening.

In 2024 trad de Omgevingswet in werking. Deze is voor de provincie Utrecht goed verlopen. Met name het werken met het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) was spannend. We zijn erin geslaagd om onze omgevingsvisie en – verordening, maar ook een aantal programma’s, te publiceren in het DSO.

In 2024 kwam het voorontwerp van de Nota Ruimte vrij voor inspraak en werkten we aan voorbereidingen voor het Ruimtelijk Arrangement. Het Ruimtelijk voorstel (2023) vormt hier de basis voor.

Voor het programma Groen Groeit Mee hebben we de handreiking voor nieuwe woongebieden geëvalueerd en geactualiseerd. En we hebben voortvarende stappen gezet in de pilotgebieden.

Indicatoren

Effectindicator	Eenheid	Realisatie 2023	Begroting 2024	Realisatie 2024	Verschil
1. Binnenstedelijke woningbouw	%	94	90	94	4
Omschrijving:	Het aantal nieuw toegevoegde woningen dat wordt gerealiseerd binnen bestaand stedelijk gebied, als % van het totaal aantal nieuw toegevoegde woningen (conform begrenzing in Omgevingsvisie Provincie Utrecht 2021).
Toelichting verschil	Er is een groter percentage woningen binnenstedelijk gerealiseerd dan nagestreefd.
Bron:	Jaarlijkse provinciale inventarisatie

Prestatieindicator	Eenheid	Realisatie 2023	Begroting 2024	Realisatie 2024	Verschil
2. Gemeentelijke plannen zonder zienswijzen	%	94	95	91	4
Omschrijving:
Toelichting verschil:	In het jaar dat de Omgevingswet in werking is getreden, geeft het relatief lage percentage gemeenten zonder zienswijzen een vertekend beeld. Gemeenten hebben in december 2023 bewust gekozen om de plannen, die nog niet geheel gereed waren nog onder de Wro ter inzage te leggen. Dit gaf gemeenten de mogelijkheid om ze als Wro-plan af te doen en niet opnieuw te hoeven beginnen onder de Omgevingswet. Dit in de wetenschap dat het risico op zienswijze (in 2024) groter was. Inmiddels zijn de meeste plannen aangepast. Op de enkele plannen, die in 2024 zijn ingediend onder de Omgevingswet, zijn geen zienswijzen ingediend.
Bron:	Jaarlijkse provinciale inventarisatie

Meerjarendoelen en resultaten

1.1.1 De integrale aanpak van het provinciaal omgevingsbeleid is beter geborgd.
Activiteit:		Behaald	Planning:	Behaald
De beoogde ontwikkeling van ons stedelijk en landelijk gebied vraagt om duidelijke en actuele provinciale ambities. In de Omgevingsvisie staat onze visie op hoofdlijnen. Deze werken wij integraal uit in diverse programma’s en de Omgevingsverordening die onder andere doorwerkt in gemeentelijk beleid. In 2024 zijn we gestart met de voorbereidingen voor het wijzigingsproces van de Omgevingsvisie en de Omgevingsverordening. Dit proces loopt door in 2025 en 2026. Op 18 december 2024 heeft PS ingestemd met de startnotitie wijziging Omgevingsvisie en Omgevingsverordening. De implementatie van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is voor de provincie goed verlopen. Onze omgevingsvisie en omgevingsverordening zijn zichtbaar in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO)/ Omgevingsloket. Ook de eerste programma’s zijn zichtbaar in het Omgevingsloket. De bijbehorende samenwerking in de organisatie is ook grotendeels op orde. Daarnaast was het voor initiatiefnemers mogelijk om via het DSO een vergunningaanvraag te doen bij de provincie.
1.1.1.1	De eerste wijziging van de Omgevingsverordening is vastgesteld.
1.1.1.1
Resultaat:				Behaald
1.1.1.2	Een eerste versie van de monitor Omgevingsbeleid (webapplicatie) is opgeleverd.
1.1.1.2
Resultaat:				Behaald
1.1.1.3	De startnotitie voor de wijziging van de Omgevingsvisie en Omgevingsverordening is vastgesteld.
1.1.1.3
Resultaat:				Behaald
1.1.2 Het provinciaal ruimtelijk beleid biedt meer ruimte aan regionale opgaven
Activiteit:		Behaald	Planning:	Deels behaald
Regionaal programmeren wonen en werken In 2024 startten we de 3e cyclus van het Provinciaal programmeren van wonen en werken (PPWW). PS stelde het kader vast voor het PPWW. Op basis van dat kader heeft GS het ontwerp PPWW ter inzage gelegd. Dat is enkele maanden later dan we hadden gepland. Projectbesluiten Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet gaan we met het Projectbesluit werken. Dit instrument komt in de plaats van het Provinciaal Inpassingsplan. Voor energie-infrastructuur hebben we een inpassingsplan vastgesteld voor de uitbreiding van het transformatorstation Breukelen-Kortrijk voor. Die legden we in ontwerp ter inzage.
1.1.2.1	Het kader Provinciaal Programma Wonen en Werken ten behoeve van de derde cyclus regionaal programmeren is vastgesteld.
Resultaat:				Behaald
1.1.2.2	Het geactualiseerde Provinciaal Programma Wonen en Werken is door GS vastgesteld.
1.1.2.2
Resultaat:				Deels behaald
In december 2024 is door GS het nieuwe Ontwerp Provinciaal Programma Wonen en Werken vastgesteld. De definitieve vaststelling vindt plaats in 2025. We hebben daarmee enkele maanden vertraging opgelopen ten opzichte van de oorspronkelijke planning. Dit is mede veroorzaakt doordat we meer tijd nodig hadden voor afstemming met gemeenten over een aantal locaties.
1.1.2.3	Het Projectbesluit Breukelen-Kortrijk is vastgesteld.
1.1.2.3
Resultaat:				Behaald
1.1.3 Met gemeenten wordt pro-actiever samengewerkt aan lokale opgaven vanuit wederzijdse belangen.
Activiteit:		Behaald	Planning:	Behaald
Wij borgen het provinciaal omgevingsbeleid door in samenwerking met gemeenten structureel overleg te voeren over ruimtelijke plannen en initiatieven. Omdat we zoveel mogelijk in een vroegtijdig stadium betrokken zijn, kunnen gemeenten tijdig provinciale belangen verwerken in hun plannen en initiatieven. Hier hebben we werkafspraken met gemeenten over gemaakt. Structurele interne integrale overleggen zoals het Integraal PlanTeam (IPT) en de Provinciaal Ruimtelijke Initiatieven Platform (PRIP) zorgen voor een snelle en samenhangende provinciale standpuntbepaling ten opzichte van (gemeentelijke) plannen en initiatieven. Bijsturing door inzet van ons wettelijk instrumentarium zoals zienswijzen of beroep proberen we door vroegtijdige betrokkenheid tot een minimum te beperken. Vanwege de inwerkingtreding van de Omgevingswet hebben veel gemeenten op het laatste moment minder goed afgestemde plannen in procedure gebracht, zodat deze nog vielen onder de oude wetgeving. Dit leidde tot meer zienswijzen dan gebruikelijk. Om de samenwerking met gemeenten onder de (relatief nieuwe) Omgevingswet goed te laten verlopen zijn webinars, vragenuurtjes en bijeenkomsten georganiseerd om met elkaar ervaringen uit te wisselen en samen te leren in de toepassing van de Omgevingswet.
1.1.3.1	Voor 75% van de gemeenten hebben we een digitaal overzicht klaar van gebied- en op uitvoering gerichte initiatieven en hoe we deze verbinden aan provinciale opgaven.
Resultaat:				Behaald
1.1.3.2	Het Coördinatiepunt Beleidsdoorwerking (gemeentelijke ruimtelijke visies, plannen en initiatieven) is ingericht en zorgt voor snelle, bredere integrale afstemming en koersbepaling, onder meer door organisatie en inzet van Integraal Planteam.
Resultaat:				Behaald
1.1.4 Agenda’s en afspraken met (boven)regionale partners zijn beter afgestemd op wederzijdse belangen.
Activiteit:		Behaald	Planning:	Deels behaald
De provincie Utrecht heeft veel opgaven die om ruimte vragen. Deze provinciale opgaven staan in onze Omgevingsvisie. Het Rijk heeft ook veel opgaven, die in en rond Utrecht in de ruimte samengaan met die van de provincie. Deze nationale opgaven staan in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) en het daaraan verbonden programma NOVEX. In opmaat naar een nieuwe Nota Ruimte (vervanging NOVI) heeft het Rijk aan de provincie Utrecht gevraagd om te onderzoeken hoe nationale opgaven ruimtelijk kunnen worden gecombineerd met provinciale opgaven en wat daarvoor nodig is. Het Ruimtelijk Voorstel provincie Utrecht is ons antwoord op deze vraag. Op basis van het Ruimtelijk Voorstel en de rijksbrede reactie daarop maken Rijk en provincie Utrecht wederkerige afspraken in een Ruimtelijk Arrangement. Binnen de NOVEX-gebieden Groene Hart, Utrecht-Amersfoort, Arnhem-Nijmegen-Foodvalley en Schipholregio werkt provincie Utrecht met Rijk, buurprovincies, gemeenten en waterschappen samen aan het aanpakken van de ruimtelijke opgaven. Voor deze NOVEX-gebieden zijn gezamenlijke Ontwikkelperspectieven met bijbehorende Uitvoeringsagenda's opgesteld.
1.1.4.1	Een ruimtelijk arrangement waarin de provincie Utrecht wederkerige afspraken met het Rijk maakt over de uitvoering van de nationale opgaven.
Resultaat:				Deels behaald
De opstelling van het Ruimtelijk Arrangement Rijk-provincie Utrecht was oorspronkelijk gepland voorafgaande aan het Bestuurlijk Overleg Leefomgeving (BOL) Noordwest van 2024. Door de val van het kabinet Rutte IV, het besluit van het Rijk om eerst een Voorontwerp Nota Ruimte uit te brengen en omdat er onduidelijkheid was over productbeeld en proces is deze planning door het Rijk verschoven richting het BOL Noordwest van 2025. Tijdens het BOL Noordwest van 2024 zijn vooruitlopende op het Ruimtelijk Arrangement wel eerste ruimtelijke afspraken tussen Rijk een provincie Utrecht gemaakt.
1.1.4.2	Uitvoeringsagenda's (inclusief RIA’s) voor NOVEX-gebieden Het Groene Hart, Utrecht-Amersfoort, Arnhem-Nijmegen-Foodvalley en Regio Schiphol.
Resultaat:				Behaald
1.1.5 In een groeiende regio groeit groen evenwichtiger mee met rode ontwikkelingen.
Activiteit:		Behaald	Planning:	Behaald
Met het programma Groen Groeit Mee wordt beoogd om het (recreatief) groen in de provincie evenwichtig mee te laten groeien met de verstedelijking. De provincie Utrecht werkt hierbij samen met de drie regio's, de vier waterschappen en tal van andere organisaties aan Groen Groeit Mee. In 2022 is het Groen Groeit Mee Pact getekend waarmee39 regionale partners, waaronder de provincie Utrecht, hun gedeelde ambitie uitspraken. Inmiddels is het aantal partners gestegen tot ruim boven de 40 en is de samenwerking tussen de partners als ook met het Rijk verder verstevigd. Dat heeft naast de ontwikkeling van visies en plannen ook reeds geleid tot een aantal concrete projecten in voorbereiding. Daarbij is het UPLG Maatregelpakket met forse Rijksmiddelen een welkome aanjager.
1.1.5.1	Groen Groeit Mee is een onderdeel in regionale en gemeentelijke ruimtelijke visies en –plannen en maakt vast onderdeel uit van concrete integrale gebiedsontwikkelingsopgaven.
Resultaat:				Behaald
1.1.5.2	De werking van de Handreiking Nieuwe Woongebieden Groen Groeit Mee is geëvalueerd en operationeel gemaakt. Het TEMPO-netwerk van het programma Versnelling Woningbouw wordt ingezet als ondersteuning aan gemeenten bij het toepassen van de Handreiking.
Resultaat:				Behaald
1.1.5.3	De Groene Fix Brigade is operationeel om te ondersteunen bij zoeken naar kansen en synergie tussen diversen beleidsvelden en het oplossen van knelpunten hierbij. Het Expertisecentrum is als kennispunt operationeel om alle partners van het Groen Groeit Mee Pact ondersteunen bij het efficiënt en maximaal binnenhalen van middelen voor de realisatie van de Groen Groeit Mee opgaven in de regio's.
Resultaat:				Behaald
1.1.5.4	In een aantal voorbeeldgebieden zijn met de betrokken partijen intentieovereenkomsten gesloten om gezamenlijk zowel de inhoud als de bekostiging verder te brengen. Tegelijkertijd zijn de eerste concrete (deel)projecten in deze gebieden in uitvoering.
Resultaat:				Deels behaald
In de voorbeeldgebieden Kromme Rijn Linielandschap (KRLL) en Hollandsche IJssel (HIJ) zijn met de betrokken publieke partijen samenwerkingsovereenkomsten gesloten gericht op de totstandkoming van ontwikkelperspectieven. Voor de Zuidelijke Eemvallei zal dat op korte termijn gebeuren, terwijl de samenwerking in de Roode Haan met name gericht is op het opstellen van een goed plan van aanpak. In drie van de vier voorbeeldgebieden staan concrete projecten, o.a. in het kader van maatregelpakket 1 van de UPLG-gelden van het Rijk, op de agenda om op korte termijn richting realisatie te worden gebracht.
1.1.6 Nieuwe ontwikkelingen voegen meer ruimtelijke kwaliteit toe.
Activiteit:		Behaald	Planning:	Behaald
Eind 2023 heeft Provinciale Staten het besluit genomen om te gaan werken met een nieuwe structuur van onafhankelijke advisering: Utrecht Advies. De PCL en de PARK waarmee voorheen werd gewerkt zijn opgeheven. De kwaliteiten van beide organen komen gebundeld terug in het nieuwe adviesorgaan. Het jaar 2024 is gebruikt om de nieuwe adviesraad in te richten en op te starten.
1.1.6.1	De nieuwe structuur voor onafhankelijke advisering is ingericht en operationeel.
1.1.6.1
Resultaat:				Behaald
1.1.7 Data en digitale toepassingen worden beter benut.
Activiteit:		Behaald	Planning:	Behaald
We ondersteunen het omgevingsbeleid en de monitoring ervan met digitale toepassingen. Onze omgevingsvisie, -verordening en programma’s onder de Omgevingswet zijn gepubliceerd in het Omgevingsloket volgens de digitale vereisten en op basis van onze actuele gegevens. We hebben een ‘digitale tweeling’ voor het inzichtelijk maken van effecten van ontwikkelingen in de leefomgeving. Hierbij werken we samen met gemeenten. De methodiek is openbaar beschikbaar gesteld. Er is een omgeving beschikbaar waar de monitoring van ons omgevingsbeleid kan worden ingericht.
1.1.7.1	Digitale onderdelen van omgevingswetbesluiten en uitvoeringsaspecten zijn onderdeel van onze processen en volgens de vereisten verbonden met het digitale stelsel, het Omgevingsloket. De juridische werkingsgebieden van beleid (geografische duiding) zijn actueel en volgens landelijke eisen.
Resultaat:				Behaald
1.1.7.2	We hebben een digitale omgeving ingericht voor beleidsdata en visualisatie voor beleidsmonitoring voor onze omgevingsvisie.
Resultaat:				Behaald
1.1.7.3	Wij passen toegankelijke toepassingen volgens digitale tweeling (digital twin) toe en delen deze om beleidsinformatie, ruimtelijke initiatieven en informatie over de leefomgeving te verbinden. We laten hiermee de impact zien bij de ruimtelijke ordeningsvraagstukken en transitieopgaven waar we als provincie voor staan.
Resultaat:				Behaald